Komisja Europejska wprowadza pakiet Fit for 55

Pakiet składa się z 13 propozycji legislacyjnych i zawiera szereg istotnych powiązań pomiędzy różnymi politykami i sektorami. Branża instalacyjno-grzewcza jest szczególnie zainteresowana trzema aktami prawnymi, o których mowa w pakiecie, a mianowicie dyrektywą w sprawie efektywności energetycznej (EED), dyrektywą w sprawie energii odnawialnej (RED), oraz systemem handlu uprawnieniami do emisji (ETS) i jego rozszerzeniem na sektor budowlano-mieszkaniowy . Wstępny przegląd głównych aktualizacji proponowanych dla tych plików znajduje się w niniejszej informacji, a bardziej szczegółowa analiza każdego z nich zostanie wkrótce podana do wiadomości.

 Należy również zauważyć, że inne dokumenty mogą mieć istotne implikacje dla sektora grzewczego, w szczególności rozporządzenie dotyczące wspólnego wysiłku redukcyjnego (Effort Sharing Regulation), które wcześniej obejmowało „sektory nieobjęte ETS”, takie jak budynki, oraz dyrektywa w sprawie opodatkowania energii ( Energy Taxation Directive), dla której odpowiednie zmiany będą również monitorowane przez branże instalacyjno-grzewczą, ponieważ są ściśle powiązane ETS i z kosztami za emisję CO2 w sektorze budowlanym.

Propozycja przeglądu EED – główne elementy:

• Cele: wniosek wprowadza wyższy i wiążący cel UE w zakresie efektywności energetycznej, zarówno w odniesieniu do zużycia energii pierwotnej, jak i końcowej, ustalony na poziomie 9% w porównaniu z prognozami PRIMES 2020 dla roku 2030. Zgodnie z poprzednim scenariuszem odniesienia PRIMES 2007, odpowiadałoby to redukcji o 39% dla energii pierwotnej i o 36% dla energii końcowej. Jest to zgodne ze stanowiskami branży instalacyjno-grzewczej przesłanymi wcześniej do KE. Wkłady krajowe (obejmujące również energię pierwotną i końcową) pozostają orientacyjne, ale obecnie opierają się na określonej formule i są uzupełnione o mechanizm naprawczy.
• Priorytet dla efektywności energetycznej: wniosek potwierdza wcześniej publikowane informacje i dodaje artykuł poświęcony priorytetowi dla efektywności energetycznej (art. 3), wymagający stosowania zasad i rozważenia rozwiązań efektywnych energetycznie zarówno w systemach energetycznych, jak i sektorach nieenergetycznych.
• Wzorcowa rola sektora publicznego: nowy dedykowany Rozdział II obejmuje wprowadzenie rocznego celu 1,7% redukcji zużycia energii przez wszystkie organy publiczne, rozszerzenie 3% rocznego obowiązku renowacji na wszystkie budynki będące własnością organów publicznych łącznie , jednak z wymogiem osiągnięcia standardu budynku o prawie zerowym zużyciu energii (Nearly-Zero Energy Building- NZEB standard) i usunięcia alternatywnych środków. Branża instalacyjno-grzewcza z zadowoleniem przyjmuje większe ambicje sektora, ponieważ może to spowodować szybszą wymianę urządzeń grzewczych; jednak wpływ nowego wymogu NZEB wymaga dalszej analizy. Przepisy dotyczące zamówień publicznych (nowy art. 7 i załącznik IV) również podlegają przeglądowi i rozszerzeniu na wszystkie poziomy administracji publicznej. W tekście nie ma już mowy o obowiązku (taki zapis był w upublicznionym projekcie) kupowania wyłącznie produktów należących do dwóch najbardziej reprezentowanych najwyższych klas efektywności energetycznej. Branża instalacyjno-grzewcza będzie dalej ten temat analizować.
• Obowiązek oszczędności energii: od 2024 r. obowiązek rocznych oszczędności energii zgodnie z art. 8 (dawny art. 7) zostanie zwiększony z 0,8% do 1,5%, a część niezbędnej kwoty oszczędności w końcowym zużyciu energii zostanie osiągnięta poprzez środki przeciwdziałające ubóstwu energetycznemu. Kluczowym elementem, który został już potwierdzony i który będzie wymagał dalszych analiz, jest niekwalifikowalność od 2024 r. oszczędności energii uzyskanych w związku z „technologiami bezpośredniego spalania paliw kopalnych” (ograniczenie, które nie miałoby zastosowania do pośredniego wykorzystania paliw kopalnych, na przykład tam, gdzie produkcja energii elektrycznej obejmuje wytwarzanie paliw kopalnych, oraz do niektórych „środków ukierunkowanych na zmiany zachowań w celu zmniejszenia zużycia paliw kopalnych”). Oszczędności energii wynikające z rozszerzenia EU ETS są również wyłączone z obliczeń obowiązku rocznych oszczędności energii.
• Ogrzewanie i chłodzenie: nowe przepisy koncentrują się głównie na usprawnieniu projekowania ogrzewania (art. 23), a kompleksowa ocena efektywnego ogrzewania i chłodzenia staje się częścią narodowych planów w zakresie energii i klimatu (National Energy and Climate Plans -NECP). W art. 24 definicja „wydajnego lokalnego ogrzewania i chłodzenia (efficient district heating & cooling’)” jest zaktualizowana i coraz bardziej rygorystyczna w progresywny sposób, nawet w długim okresie (od 2026 do 2050 r., kiedy systemy powinny być w całości oparte na odnawialnych źródłach energii – co najmniej 60% – oraz na cieple odpadowym). Odzyskiwanie ciepła odpadowego na miejscu i poza nim jest również wspierane przez kilka przepisów (zwłaszcza w wypadku przemysłu, centrów danych - serwerowniach). Wymagania dotyczące wysokosprawnej kogeneracji (w załączniku III) uzupełnia próg emisji 270 g CO2/KWh, jak wskazano wcześniej w publikowanym projekcie.

Propozycja przeglądu RED – główne elementy:

• Cele: propozycja podnosi ogólny cel UE w zakresie odnawialnych źródeł energii z 32% do 40%, z celami cząstkowymi sektorowymi, w tym dla budynków, ogrzewania i chłodzenia, przemysłu itp. Wkłady krajowe pozostają orientacyjne, oparte na mechanizmie podobnym do tego, który jest obecnie proponowany dla efektywności energetycznej.
• Zielone gazy: propozycja zawiera definicję „paliw odnawialnych pochodzenia niebiologicznego” (renewable fuels of non-biological origin’ - RFNBO), w tym zielonego wodoru i innych e-paliw, oraz promuje ich stosowanie, zwłaszcza w przemyśle i transporcie, z określonymi celami. Mogą jednak przyczynić się do osiągnięcia ogólnego celu w zakresie energii odnawialnej oraz różnych celów sektorowych (ich energia jest rozliczana w sektorze, w którym jest zużywana).
• Odnawialne źródła energii w budynkach: nowy art. 15a określa orientacyjny cel UE dotyczący udziału energii ze źródeł odnawialnych w budynkach na poziomie 49% (zużycie energii końcowej) do 2030 r. Aby osiągnąć ten cel, państwa członkowskie będą wymagać stosowania minimalnych poziomów energii ze źródeł odnawialnych w budynkach (przepis ten miał wcześniej zastosowanie tylko do nowych lub budynków po renowacji i będzie wymagał dalszej oceny). W propozycji wskazano również, że takie minimalne poziomy można by osiągnąć „m.in. poprzez efektywne sieci ciepłownicze”. W artykule tym pozytywie wymaga się od państw członkowskich promowania wykorzystania systemów i urządzeń grzewczych i chłodniczych wykorzystujących odnawialne źródła energii, za pomocą odpowiednich środków, narzędzi i instrumentów finansowych, aby przyspieszyć tempo wymiany starych urządzeń na nowe.
• Instalatorzy: Artykuł 18 został zmieniony, jak już przewidywano w udostępnionym wcześnie do wiadomości publicznej projekcie, aby poradzić sobie z brakiem przeszkolonych i wykwalifikowanych instalatorów technologii grzewczych opartych na odnawialnych źródłach energii.
• OZE do wytwarzania ciepła i chłodu (H&C): roczny cel dla OZE w H&C pozostaje na poziomie 1,1% (1,5%, jeśli doliczyć ciepło odpadowe), ale staje się wiążącym punktem odniesienia. Poziom docelowy nie wydaje się zbyt ambitny, biorąc pod uwagę, że branża instalacyjno-grzewcza wezwała do osiągnięcia celu co najmniej 2,3%; jednak najpierw należy ocenić jego powiązania z nowym celem 49% dla sektora budowlanego. Lista dostępnych opcji dla państw członkowskich, aby osiągnąć cel w zakresie ciepła i chłodu, została rozszerzona i obejmuje „instalację wysoce wydajnych systemów ogrzewania i chłodzenia ze źródeł odnawialnych w budynkach ”, a także „planowane programy wymiany systemów grzewczych wykorzystujących paliwa kopalne lub programy wycofywania się z paliw kopalnych”. Dla branży instalacyjno-grzewczej ten ostatni punkt powinien być również bardziej korzystny dla rozwiązań energooszczędnych, pod warunkiem stworzenia odpowiedniej mapy drogowej, pozwalającej na konsekwentne, stopniowe odchodzenie od wykorzystania paliw kopalnych bez niebezpieczeństwa zachwiania bezpieczeństwa energetycznego odbiorców ciepła i chłodu.
• Sieci dystrybucji ciepła i chłodu (DHC): Państwa członkowskie „postarają się” zwiększać swój udział odnawialnych źródeł energii w cieple sieciowym o 2,1% w każdym roku (brak wiążącego celu, chociaż wzrost o 1,1% w porównaniu z założeniami RED II). Wprowadzono również przepisy ułatwiające dostęp stronom trzecim, przy czym państwa członkowskie zapewnią taką możliwość, aby operatorzy systemów ciepła i chłodu sieciowego mocy powyżej 25 MWth byli zobowiązani do przyłączania zewnętrznych dostawców energii odnawialnej i ciepła odpadowego. Obowiązek jest jednak ograniczony do pewnych warunków (tj. operatorzy muszą zaspokoić zapotrzebowanie na ciepło i chłód ze strony nowych klientów, wymienić lub rozbudować istniejące moce wytwórcze) i nadal możliwe są zwolnienia od obowiązku – m.in. dla efektywnych energetycznie sieci ciepłowniczych.
• Bioenergia: obecne kryteria zrównoważonego rozwoju zostały zaostrzone (poprzez zastosowanie istniejących kryteriów dla biomasy rolniczej, oraz również do biomasy leśnej) i rozszerzone także na małe instalacje, poniżej 5 MW (dla paliw z biomasy stałej) i 2 MW (dla paliw gazowych z biomasy - biogazu). Niektóre przepisy dotyczące ograniczenia emisji gazów cieplarnianych (GHG) również zostały zmienione i zostaną poddane bardziej szczegółowej analizie, a także wprowadzony zostaje nowy artykuł dotyczący ograniczenia emisji gazów cieplarnianych z RFNBO i pochodzące z recyklingu paliwa węglowe (art. 29a).

Propozycja przeglądu EU ETS – główne elementy:

• Do kogo ma zastosowanie i kiedy: Zostało potwierdzone rozszerzenie na sektor budowlany. Przepisy nie będą miały zastosowania do pojedynczych gospodarstw domowych lub konsumentów końcowych, ale do „podmiotów regulowanych” znajdujących się na wyższym szczeblu łańcucha wartości. Na pierwszy rzut oka oznaczałoby to, że dostawcy energii musieliby ponosić koszty emisji CO2. System handlu uprawnieniami do emisji powinien zostać wprowadzony w 2025 r. Podmioty regulowane (dostawcy paliw) musiałyby zredukować swoje emisje do maksimum dla całego unijnego sektora transportu drogowego i budownictwa. Wszelkie emisje powinny być objęte uprawnieniami, które należy zakupić na rynku. Emisja uprawnień, która ma być zbilansowana rezerwą stabilności rynkowej (Market Stability Reserve - MSR), oraz zobowiązania dotyczące zgodności będą obowiązywać dopiero od 2026 r., kiedy to zacznie funkcjonować nowy system i zacznie obowiązywać ustalanie kosztów CO2.
• Dochody: wszystkie dochody z aukcji w ramach zasady solidarności i co najmniej 50% łącznych dochodów z aukcji przekazanych państwom członkowskim należy wykorzystać na ukierunkowane cele klimatyczne. Państwa członkowskie mają wykorzystać swoje dochody na działania mające przyczynić się do obniżenia emisyjności ogrzewania i chłodzenia budynków, a także działania mające na celu wsparcie finansowe gospodarstw domowych o niskich dochodach w budynkach o najgorszych charakterystykach efektywności energetycznej.
• Społeczny Fundusz Klimatyczny: towarzyszący ETS w celu zajęcia się skutkami społecznymi i dystrybucyjnymi wynikającymi z rozszerzenia handlu uprawnieniami do emisji na dwa nowe sektory, Społeczny Fundusz Klimatyczny („Fundusz”) został utworzony w odrębnym rozporządzeniu. Fundusz powinien zapewnić finansowanie państwom członkowskim na wspieranie działań i inwestycji na rzecz zwiększania efektywności energetycznej budynków, dekarbonizacji ogrzewania i chłodzenia w budynkach oraz wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Portfolio finansowe Funduszu powinno co do zasady odpowiadać 25% przewidywanych dochodów z włączenia budynków i transportu drogowego. Fundusz zapewni 72,2 mld euro w odniesieniu do obecnych cen w latach 2025-2032.

Opracowanie SPIUG:  Warszawa, lipiec 2021